Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2025 Rokiem Polskich Bohaterów z Katynia, Charkowa, Miednoje, Bykowni i innych miejsc w celu przypomnienia ich postaci jako ludzi o ogromnych zasługach dla Polski, bezkompromisowych patriotów przechowujących i czynnie realizujących etos polskiej inteligencji - “Trzeba przypomnieć kim byli i jacy byli, i że właśnie dlatego zostali zamordowani”.
„Uchwalenie tego zbiorowego patronatu służyć ma zainspirowaniu wszystkich środowisk lokalnych, z których wywodzili się ci ludzie, oraz wszystkich miejsc, gdzie mieszkali i żyją ich bliscy. Oddając cześć bohaterom, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej pragnie przypomnieć o nich jako o osobach, a nie o szczątkach wydobywanych z dołów, który to obraz zarejestrowano kamerami nazistowskich Niemiec” - podkreślono w uchwale.
Zbrodnia katyńska w 1940 roku była skierowana głównie przeciwko elitom społecznym i intelektualnym Polski. Wśród ofiar znajdowały się osoby wybitnie, zasłużone dla kraju w różnych dziedzinach życia.
Byli to oficerowie Wojska Polskiego, policjanci, urzędnicy, uczeni, profesorowie wyższych uczelni, artyści, lekarze, nauczyciele, prawnicy. Stanowili elitę narodu, jego potencjał obronny, intelektualny i twórczy.
Oto niektórzy z nich:
Wojskowi
- Generał dywizji Henryk Minkiewicz
- Żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej.
- Były dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza.
- Generał brygady Bronisław Bohatyrewicz
- Uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1920 r.
- Były dowódca 20. Dywizji Piechoty.
- Generał brygady Mieczysław Smorawiński
- Dowódca 2. Dywizji Piechoty Legionów.
- Ceniony zaangażowany działacz wojskowy.
Politycy i społecznicy
- Maciej Rataj - marszałek Sejmu RP. Polityk, publicysta, działacz ludowy.
- Jan Hoppe - prezydent Lwowa, wybitny społecznik.
- Duchowni
- Józef Tuskiewicz - duchowny katolicki, kapelan Wojska Polskiego.
- Aleksander Sienkiewicz - kapelan wojskowy, blisko związany z środowiskiem legionowym.
Naukowcy i artyści
- Stanisław Swianiewicz (przeżył, uniknął egzekucji przez przypadek) - ekonomista, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Specjalista od gospodarki sowieckiej.
- Władysław Tatarkiewicz - wybitny filozof i historyk sztuki. Współtwórca kultury II RP (wymieniany w kontekście ofiar, choć jego śmierć nie miała miejsca w Katyniu).
Funkcjonariusze Policji Państwowej
- Adam Solski - aspirant policji, znany z odnalezionego dziennika opowiadającego o tragicznych losach więźniów Starobielska.
Wyjątkowe historie
- Major Adam Boryczko - znany ze swojego wpływu na struktury wywiadowcze II RP. Ofiara zbrodni w Katyniu, do końca bronił ideałów służby wojskowej.
Te osoby są jedynie niewielkim wycinkiem wśród 22 tysięcy zamordowanych, ale ich losy i osiągnięcia szczególnie podkreślają tragedię i znaczenie zbrodni katyńskiej dla polskiego dziedzictwa narodowego.
Informacje:
- Biogramy ofiar zbrodni Katyńskiej. Federacja Rodzin Katyńskich - https://nasi-bliscy.federacja-katyn.org.pl/wspomnienia/
- Ich już nie ma. IPN. - https://katyn.ipn.gov.pl/kat/ludzie/ofiary/12144,Ich-juz-nie-ma.html
- Profil ofiar zbrodni katyńskiej. Witold Wasilewski. Przystanek Historia - https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/zbrodnie-sowieckie/80275,Profil-ofiar-zbrodni-katynskiej.html
- Lista osób zamordowanych w Charkowie, Katyniu i Twerze. IPN - https://katyn.ipn.gov.pl/kat/form/229,Lista-katynska.html
- Zbrodnia Katyńska – chronologia, skala, ofiary i nieukarani zbrodniarze. Tadeusz Wolsza. Muzeum Historii Polski - https://muzhp.pl/wiedza-on-line/zbrodnia-katynska-chronologia-skala-ofiary-i-nieukarani-zbrodniarze?utm_source=chatgpt.com
- W cieniu Katynia. Garść refleksji o małoletnich i kobietach ofiarach zbrodni katyńskiej. Ewa Kowalska. Przystanek Historia - https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/zbrodnia-katynska/63738,W-cieniu-Katynia-Garsc-refleksji-o-maloletnich-i-kobietach-ofiarach-zbrodni-katy.html
- Mord w Katyniu. Witold Wasilewski. Muzeum Historii Polski.
Materiały edukacyjne
- Zbrodnia Katyńska. Scenariusze zajęć, materiały dla uczniów. IPN - https://edukacja.ipn.gov.pl/edu/materialy-edukacyjne/teki-edukacyjn/80370,quotZbrodnia-Katynska.html
- Materiały edukacyjne o ofiarach zbrodni katyńskiej - ćwiczenia dla uczniów. Instytut Pileckiego. - https://instytutpileckiego.pl/public/upload/articles_files/IP_KATYN_01_MATERIA%C5%81Y_DRUK.pdf?v=1586935445
- Jak rozmawiać z młodzieżą o Zbrodni Katyńskiej? MieroszewskiPL. - https://youtu.be/dGqNmbEZ92U?si=9gsWA1BAZx3rbLCZ
- Katyń Pro Memoria. Scenariusz zajęć z historii o Zbrodni Katyńskiej. Szkoły podstawowe - https://drive.google.com/file/d/1tdJeoIOlkK8SMfCVpGXRXdJhqiuMqT-o/view?usp=sharing
- Katyń Pro Memoria. Scenariusz zajęć z historii o Zbrodni Katyńskiej. Szkoły ponadpodstawowe - https://drive.google.com/file/d/1mqmnOFw6AymO5YDJOotr9c4LvP42QSBn/view?usp=sharing
- Scenariusz lekcji. Temat: Katyń – Pamiętamy. - https://www.sejm.gov.pl/media9.nsf/files/MPRA-CE2KJK/%24File/Scenariusz%20lekcji%20-%206.%20miejsce.pdf
- Scenariusz zajęć. Temat: Zbrodnia bez kary. Polscy jeńcy w ZSRS i zbrodnia katyńska. Stanisław Mrozowicz. ZPE. - https://zpe.gov.pl/a/dla-nauczyciela/D1DaFiSGe
- Zbrodnia bez kary. Polscy jeńcy w ZSRS i zbrodnia katyńska. Marcin Sawicki. ZPE. - https://zpe.gov.pl/b/zbrodnia-bez-kary-polscy-jency-w-zsrs-i-zbrodnia-katynska/P6f0yhyfk
- Scenariusz lekcji. Temat: Zbrodnia katyńska - historia i pamięć. - https://wceo.wp.mil.pl/y/pliki/rozne/2020/01/Zbrodnia_katynska.pdf
Podcasty/Wywiady/Słuchowiska
- Naukowcy, lekarze, sportowcy, literaci. Ofiary zbrodni katyńskiej. Polskie Radio - https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/3149898,naukowcy-lekarze-sportowcy-literaci-ofiary-zbrodni-katynskiej
- Podcast MHP: Zbrodnia katyńska. Muzeum Historii Polski. - https://dzieje.pl/podcast-mhp-zbrodnia-katynska
- Katyń. Kłamstwo i milczenie. Muzeum Historii Polski. - https://youtu.be/DJE5klURSms?si=g3ipoaka-NaXaeem
Filmy
- Zbrodnia Katyńska. Playlista. Świadkowie epoki. Instytut Pileckiego. - https://www.youtube.com/watch?v=FypMg4l-atI&list=PLBL-ASfuMxR24wLw2rzYZ5GNdJTf5ePXg&ab_channel=%C5%9AwiadkowieEpoki
- Kłamstwo katyńskie. Muzeum Historii Polski w Warszawie. - https://youtu.be/dOz-3-wAAXg?si=fOvHeU3BtgGbMBVu
- Sprawa Katynia, wykład prof. Stanisława Swianiewicza. Playlista. IPNtvPL - https://youtube.com/playlist?list=PLqh0OnxCcUeQ3m5LzSZRwznhMVdZLBrQq&si=xoBFSLF_wfVTlYIk
- Katyń. Kłamstwo i milczenie. Muzeum Historii Polski w Warszawie. - https://youtu.be/DJE5klURSms?si=lscFV4d0iutcezs1
- Zbrodnia katyńska: walka o prawdę, walka o pamięć. Przystanek Historia odc.20. IPNtvPL - https://youtu.be/gUwHhGoIvPk?si=R_4ak5Qwb2hrbAvD
Książki
- Józef Mackiewicz, "Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary"
To jedno z pierwszych, a zarazem najbardziej znanych opracowań tematu. Autor, świadomy zbrodni, już w latach 40. XX wieku opisał ją w sposób wstrząsający i bezkompromisowy.
- Józef Czapski, "Na nieludziej ziemi": Reportaż pisarza, który sam przeżył sowiecką niewolę. Jego osobiste doświadczenia przeplatają się z relacjami innych świadków, tworząc poruszający obraz zbrodni.
- Stanisław Swianiewicz, "In the Shadow of Katyn": Wspomnienia polskiego oficera, który przeżył wojnę i sowiecką niewolę. Autor opisuje swoje doświadczenia oraz atmosferę panującą w obozie w Kozielsku.
- "Katyń Pro Memoria" (praca zbiorowa): Książka zawiera zarówno naukowe opracowania, jak i osobiste relacje rodzin ofiar. Pomaga zrozumieć, jak pamięć o Katyniu jest pielęgnowana przez kolejne pokolenia.
Materiały zebrała: Alina Dyrek
