{slider Rok Feliksa Nowowiejskiego}
W 2016 roku przypada 70. rocznica śmierci kompozytora, organisty, pedagoga, organizatora życia muzycznego. Choć swoją przynależność narodową określił dopiero w dojrzałym wieku, to gorliwie wspomagał swoich rodaków w walce o prawa do języka i kultury polskiej.
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uznał zasługi artysty podając, że „Nowowiejski zawsze stał po stronie polskości i polskiej kultury” i uchwałą przygotowaną przez posłów PSL ogłosił Feliksa Nowowiejskiego patronem 2016 r. W uzasadnieniu podkreślano jego autorstwo wielu pieśni patriotycznych (m.in. był autorem muzyki do Roty). Pieśni te utwierdzały tożsamość narodową Polaków. Podniesiono też wpływ jego kompozycji na kulturę muzyczną Polski i całego świata.
{slider O Feliksie Nowowiejskim}
Feliks Nowowiejski urodził się 7 lutego 1877 r. roku w Barczewie (Warmia). Był piątym z jedenaściorga dzieci państwa Nowowiejskich. Od wczesnego dzieciństwa Feliks przejawiał zainteresowania muzyczne. Uczył się gry na fortepianie, znał polskie pieśni, które śpiewała mu matka. Ojciec, Franciszek, zajmował się krawiectwem. Był miłośnikiem książek, poświęcał się pracy społecznej na rzecz Towarzystwa Czytelni Ludowych. Rodzice dbali o wychowanie patriotyczne i religijne swoich dzieci.
W wieku 10 lat skomponował suitę fortepianową zatytułowaną Łatwe tańce klasyczne i współczesne. Trafił do szkoły w Świętej Lipce prowadzonej przez jezuitów. Przyszły kompozytor uczył się tu śpiewu, gry na skrzypcach, fortepianie i organach - grał także na wiolonczeli. Często koncertował na organach w miejscowym kościele. Szkoła ta (choć z przyczyn obiektywnych jej nie ukończył) ukształtowała jego wrażliwość muzyczną.
W 1893 roku rodzina Nowowiejskich przeniosła się do Olsztyna. Tam Feliks pracował w orkiestrze wojskowej II Pułku Grenadierów. Zaczął komponować utwory na użytek orkiestr wojskowych (popularny marsz Pod sztandarem pokoju), za który uzyskał nagrodę na konkursie kompozytorskim w Londynie w 1898 roku. Zarobkował też grą w zespołach amatorskich i domach bogatszych mieszczan.
Podjął w Berlinie półroczne studia kompozytorskie w Konserwatorium Juliusza Sterna, gdzie poznawał teorię muzyki, klasyczną literaturę muzyki kościelnej oraz grę na organach i wiolonczeli. Choć na świadectwie nota, którą otrzymał za inwencję twórczą określono jako naiwną i mało oryginalną, to jednak uznano go za niezwykle pracowitego i uzdolnionego młodego człowieka. Odebrane pozytywne świadectwo otworzyło mu drogę do dalszej kariery muzycznej. Dostał pracę organisty w kościele św. Jakuba w Olsztynie. Za zgodą biskupa warmińskiego wyjechał w 1900 roku do Ratyzbony, by w Szkole Muzyki Kościelnej doskonalić swój kunszt gry na organach i sztukę kompozycji.
Dalsze studia, które podejmował to Szkoła Mistrzów przy Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Chcąc dostać się do tej prestiżowej uczelni, musiał zaproponować własne kompozycje. Gdy te zostały zaakceptowane, został przyjęty i mógł dalej pod okiem najwybitniejszego wówczas kompozytora i doskonałego pedagoga Maxa Borucha, studiować kompozycję, muzykologię i estetykę. Praca z tym pedagogiem przełożyła się na jakość jego dzieł, które stały się bardzo dojrzałe. Ukoronowaniem jego pracy były nagrody (m.in. za oratorium Powrót syna marnotrawnego) oraz stypendium, dzięki któremu mógł odbyć 18-miesieczną podróż po Niemczech, Austrii, Włoszech, Francji, Belgii. Tym samym zapoznał się z najnowszymi trendami muzycznymi w Europie.
Skomponował oratorium Quo vadis na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza. Pobyt w Berlinie był dla Nowowiejskiego okazją do bliskich kontaktów ze środowiskiem polskim. Kompozytor pochodzący z Prus Wschodnich, ziem germanizowanych, słabo mówił po polsku, właściwie korespondencję prowadził w języku niemieckim. Dopiero w kręgach polonijnych Berlina poznał polski język literacki. Rozbudziła się też wtedy jego świadomość narodowa.
Około 1909 roku po powrocie z wojaży zamieszkał w Krakowie. Poznał przyszłą żonę – Elżbietę. Ślub Elżbiety Mironow-Mirockiej i Feliksa Nowowiejskiego odbył się pod koniec marca 1911 roku w Kaplicy Zygmuntowskiej w Katedrze na Wawelu. Elżbieta, dobrze zapowiadająca się pianistka, zrezygnowała z własnej kariery i skupiła się na pomaganiu mężowi. Prowadziła jego korespondencję, przepisywała kompozycje, a także wychowywała pięcioro dzieci. Nowowiejski pracował wówczas jako dyrektor artystycznego krakowskiego Towarzystwa Muzycznego, ale też działał jako dyrygent, organista-wirtuoz i pedagog. Właśnie w tych latach skomponował muzykę do wiersza Marii Konopnickiej Rota. Prawykonanie utworu miało miejsce w Krakowie podczas wielkiej manifestacji patriotycznej. 15 lipca 1910 roku (dla upamiętnienia 500 rocznicy zwycięskiej bitwy) odsłonięto Pomnik Grunwaldzki, którego fundatorem był Ignacy Jan Paderewski. Rotę śpiewały wówczas prawie wszystkie chóry Krakowa.
Dalszą karierę artysta chciał jednak związać z Berlinem. 4 kwietnia 1914 roku odbył się ostatni koncert krakowskiego Towarzystwa Muzycznego pod dyrekcją kompozytora. W Berlinie miał objąć klasę kompozycji w konserwatorium Klindwortha i Scharwenki, lecz wybuch I wojny światowej pokrzyżował te plany. Nowowiejski został wciągnięty do armii i czas wojny spędził jako członek orkiestry garnizonowej w Berlinie. Po jej zakończeniu powrócił do czynnego życia muzycznego. Zorganizował kilka koncertów, które stanowiły manifestację polskości kompozytora. W czasie odradzającego się państwa polskiego spotkał się z niechęcią władz i administracji niemieckiej do jego osoby.
W 1919 roku Nowowiejski związał się na stałe z Poznaniem. Uczył w Państwowym Konserwatorium, prowadził tam klasę organów i dyrygował orkiestrą. W 1920 roku zorganizował Chór Narodowy, liczący ok. 500 osób, uświetniający uroczystości w Poznaniu. Skomponował wiele pieśni patriotycznych, związanych tematycznie z wieloma regionami Polski. Włączył się też w akcję wstąpienia Warmii i Mazur do wyzwolonej Polski. Organizował m.in. koncerty symfoniczne i chóralne, a dochód z nich przeznaczył na cel Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego. Napisał muzykę do tekstu Marii Paruszewskiej O Warmio moja miła, która uznana została po latach za hymn Olsztyna.
Na początku II wojny światowej ukrywał się w szpitalu sióstr Elżbietanek w Poznaniu. Czując zagrożenie ze strony władz okupacyjnych za swoją działalność propolską tuż po I wojnie światowej i w okresie międzywojennym, a także z obawy przed aresztowaniem, zmienił nazwisko i zamieszkał z rodziną w Krakowie. Żył w ukryciu, nie prowadził już korespondencji. Zajmował się jedynie wprowadzaniem poprawek do istniejących dzieł, niektóre zdołał ukończyć, a nieliczne skomponować (jak IV Symfonia-oratorium). W grudniu 1941 roku doznał wylewu i paraliżu. Ostatnie dwa lata życia spędził w Poznaniu. Zmarł 18 stycznia 1946 roku i został pochowany na Skałce Poznańskiej w Krypcie Zasłużonych Kościoła św. Wojciecha.
W kraju uhonorowano go Państwową Nagrodą Muzyczną oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Z rąk papieża Piusa XI otrzymał godność szambelana papieskiego za utwór Missa pro pace, a w uznaniu za twórczość religijną otrzymał honorowe członkostwo działającego w Londynie The Organ Music Societ.
- Feliks Nowowiejski w portalu Culture.pl
- Feliks Nowowiejski w portalu Polskie Centrum Informacji Muzycznej
- Salon muzyczny Feliksa Nowowiejskiego
{slider Rok Feliksa Nowowiejskiego w Internecie}
- http://www.radiomerkury.pl/informacje/kultura/2016-rok-feliksa-nowowiejskiego.html
- http://olsztyn.gosc.pl/doc/2893125.Rok-2016-rokiem-Feliksa-Nowowiejskiego
- http://wyborcza.pl/1,91446,19417450,feliks-nowowiejski-patronem-roku-2016.html
- http://barczewo.wm.pl/325020,Rok-2016-bedzie-rokiem-Nowowiejskiego.html#axzz3yR7mZn3R
- http://www.olsztyn24.com/news/8615-inauguracja-roku-feliksa-nowowiejskiego.html
- https://bankomania.pkobp.pl/bankopasje/kultura/2016-rok-feliksa-nowowiejskiego/
{slider Dzieła – wybór}
Nowowiejski był kompozytorem wszechstronnym. Pisał utwory symfoniczne, organowe, pieśni solowe i chóralne. Z powodzeniem odnajdywał się jak autor niemal wszystkich rodzajów muzyki: opery, baletu, oratorium. Tworzył kantaty i pieśni patriotyczne do tekstów m.in. Kochanowskiego, Krasińskiego czy Norwida, odwołujących się do narodowej dumy i polskiej historii. Powstały śpiewniki zawierające hymny poszczególnych regionów naszego kraju, jak: Śpiewnik górnośląski, Warmijskie pieśni ludowe czy Dziesięć regionalnych polskich pieśni ludowych. Na motywach ludowych i baśniowych oparł operę Legenda Bałtyku. Ponadto skomponował lub opracował wiele pieśni inspirowanych muzyką ludową.
Ważniejsze kompozycje:
Mazurek op. 1 nr 6 na harfę solo
Krakowiak op. 1 nr 7 na harfę solo
Łatwe tańce dla dzieci op. 2 nr 3 na fortepian
Uwertura romantyczna op. 3
Powrót syna marnotrawnego op. 3, oratorium na alt, tenor, bas, chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i organy
Ballada o Gdańsku op. 4 nr 6 na chór mieszany z fortepianem lub orkiestrą
Śpiewnik gwiazdkowy op. 5, 15 kolęd na chór mieszany
Swaty polskie op. 6, uwertura
Konrad Wallenrod op. 6, uwertura
Z malborskiej wieży op. 6 nr 6 na chór mieszany a cappella
Fantazja polska I op. 9 nr 1 na organy
{/sliders}
